آنچه دیگران می خوانند:
یک نت ـ با توجه به آغاز بعثت پيامبر (ص) در 27 ماه رجب، چرا خداوند متعال نزول قرآن را در ماه رمضان و شب قدر دانسته است؟!
مفسران و دانشمندان علوم قرآني در باب جمع بين اين دو مسئله، آراء و نظرات متعددي ارائه نموده اند (1) و ما در اینجا به سه دیدگاه مهم اشاره می کنیم:
ديدگاه اول:
اين ديدگاه كه با الهام از روايات، به ويژه از سوى مفسران صدر اسلام و محدثان مطرح شده، اين است كه قرآن دو نزول داشته است: نزول دفعى كه از ناحيه ذات مقدس الهى يا لوح محفوظ، به وسيله جبرئيل بر سفيران گرامى و نيكوكار خدا به بيت المعمور در آسمان دنيا بوده و در ماه رمضان و شب قدر اتفاق افتاده است، و نزول تدريجى از بيت المعمور و سفيران گرامى خدا، بر پيامبر گرامى(ص) در طول مدت نبوت به صورت تدريجي نازل شده است.(2)
ديدگاه دوم:
علامه طباطبايى(ره) به دو نزول دفعى و تدريجى به شرح ذيل قائل شده است.
قرآن مجيد، داراى دو وجود است: يك وجود بسيط كه در آن تكثر، بخشها و اجزا (آيات و سور و كلمات) نيست و در لوح محفوظ است و به صورت دفعى بر قلب مقدس پيامبر(ص) نازل شده، و يك وجود تفصيل يافته و داراى اجزا كه به صورت تدريجى، در ظرف بيست و سه سال بر پيامبر(ص) فرود آمده است. آنچه در ماه رمضان نازل شده همان وجود بسيط قرآن است و آنچه در ظرف بيست و سه سال و به صورت تدريجي نازل شده همان وجود تفصيلي قرآن است.(3)
دیدگاه سوم:
آیت الله معرفت در التمهید می نویسد (4) که براساس روايات اهل بيت بعثت در ماه رجب اتفاق افتاده، ولى نزول قرآن به عنوان كتاب آسمانى و قانون جاودانه الهى پس از سه سال فاصله بر پيامبر نازل گشته است. در اين سالها پيامبر دعوت مخفيانه داشته كه روايات فراوانى در اين زمينه وجود دارد. پس از گذشت سه سال از بعثت، آيات 94 و 95 سوره حجر، نازل گرديد و از اين زمان به بعد، نزول پيوسته قرآن آغاز گرديد.
از طرف ديگر رواياتى وجود دارد كه مدّت نزول قرآن را بيست سال ذكر نموده است. نتيجه مىگيريم كه آغاز نزول قرآن از آغاز بعثت، سه سال فاصله داشته و در شب قدر ماه رمضان بوده است. طبق این دیدگاه باید گفت:
1. هيچ ارتباطى ميان مسأله بعثت و نزول قرآن وجود ندارد.
2. آيات اوليه سوره علق در آغاز بعثت، جنبه بشارت داشته به عنوان نزول به حساب نمىآيد.
3. آغاز نزول پيوسته قرآن به عنوان كتاب آسمانى از ماه رمضان و پس از سه سال از بعثت پيامبر بوده است.
4. مدت نزول قرآن بيست سال بوده است و روايات آن را تأييد مىكند.
5. مراد از نزول قرآن در ماه رمضان، آغاز نزول است؛ چرا كه مبدأ تاريخ در وقايع مهمى كه امتداد زمانى دارند از همان آغاز، ثبت مىشود.(5)
پي نوشت ها:
ر.ك: طاهری، حبیب الله، درسهايى از علوم قرآنى، قم، اسوه، 1377ش، ج1، ص 274 و آيت الله مصباح يزدي، قرآنشناسى، قم، موسسه آموزشى و پژوهشى امام خميني(ره)، 1380 ش، ج1، ص 90.
حفص بن غياث مىگويد: از امام صادق پرسيدم: قرآن چگونه مىفرماید: «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ» در حالى كه در طول بيست سال از اول تا آخر آن نازل شده است؟
امام فرمود: نزل القرآن جملة واحدة إلى البيت المعمور ثم نزل في طول عشرين سنة؛ قرآن يك مرتبه به بيت المعمور نازل شده، سپس نزولش در طول بيست سال بوده است.(ر.ک: كليني، محمد بن يعقوب، كافي، تهران، دار الكتب الإسلامية، 1407 ه ق، ج2، ص 628).
علامه طباطبائي، الميزان في تفسير القرآن، قم، جامعه مدرسين حوزه علميه قم، 1417ق، ج2، ص 15.
آيت الله معرفت، التمهيد في علوم القرآن، قم، مؤسسة النشر الاسلامى، 1415ق، ج1، ص 108.
جوان آراسته،حسین، درسنامه علوم قرآنى، قم، بوستان کتاب، 1380ش، ص 82.
دیدگاه‌ها