ایران باستان و چند همسری

یک نت ـ برخی از گفته و مطالبی که در صفحات اجتماعی و دیگر گفته ها بیان می شود، چند همسری را تنها به دین اسلام اختصاص داده اند و آیین زرتشت و تاریخ ایران باستان را از این امر استثنا کرده اند. ولی آیا این امر درست هست و در ایران باستان بحث چند همسری وجود نداشته و تک همسری بوده است؟!
در تاریخ ایران باستان، سلسله هخامنشیان و ساسانیان مورد توجه خاصی هست و در اینجا نیز بحث چند همسری در این دو تاریخ بررسی می شود.
چند همسری و داشتن زنان عقدی یا رسمی و غیر و عقدی در بین شاهان و اشراف هخامنشی امری رایج و متداول بوده است، هرودوت در این مورد چنین آورده که: هرکدام از آنها چند زن عقدی دارد ولی عده زنان غیر عقدی بیشتر است... بهترین صفات را پس از رشادت ودلیری، این می‌دانند که پسران زیاد به دنیا آورند و به اشخاصی که بیش از سایرین زاد و ولد کرده اند، شاه هر ساله هدیه می‌دهد. اولاد تا سن 5 سالگی نزد پدران خود نمی‌روند و در میان زنان بزرگ می‌شوند به جهت اینکه اگر مردند، پدر غصه نخورد.[1] استرابون، مورخ دیگر یونانی نیز بر سیستم چند همسری در میان اشراف و اعیان تاکید دارد: «پارسیان زنان غیر عقدی بسیار دارند و منظورشان داشتن اولاد زیاد است... موقع ازدواج در اوایل بهار است... داماد تمام روز را از خوردن غذا خودداری می‌کند ولی قبل از اینکه داخل اتاق زفاف شود قدری میوه یا مغز استخوان شتر می‌خورد».[2]
در سلسله ساسانیان و پادشاهی قباد عمل چند همسری نیز وجود داشته است. «قباد شاه ساسانی خود امر به اشتراک زنان داد و این بدان سبب بود که روحانیان و طبقات مرفه الحال و ثروتمند و اشراف و درباریان و ثروتمندان، هر یک شبستان و حرمسرایی داشتند که زنان عقدی و صیغه ای فراوان، علاوه بر کنیزانی که بدون قید و شرط در اختیارشان بود، در این حرمسراها می زیستند.»[3] بعضی از متون زمان ساسانیان، مطالبی دال بر این رسم چند همسری دارد، مانند کتاب مادیان هزار دادستان بیان می‌دارد که اگر مرد با دو پادشاه زن پیمان کرده باشد که من تو و تو را هم درآمد کردم، آنگاه هر یک از آن دو زن جدا جدا با شوهر هم درآمد هستند و زنان نیز یکی جدا از دیگری دارای درآمد خواهند بود و هیچیک از دو زن در لغو آن هم‌درآمدی مختار نیست و تنها شوهر در این امر اختیار دارد و چنانچه شوهر این پیمان را لغو کند، حکم و مسئله درآمد همانگونه خواهد بود...[4]
در آخر اینکه در آیین زرتشت و در متون این آیین موارد دیگری از چند همسری آورده شده است. [5]

پی‌نوشت:
[1]. ایران باستان، حسن پیرنیا، جلد دوم، 1525
[2]. تاریخچه اخلاق جنسی ایرانیان در دوره قاجار، مهدی قرائیان، 1389، صفحه 19
[3]. دانشنامه ایران باستان، هاشم رضی، 1381، ج ۱، ص ۳۸۳
[4]. کتاب "مادیان هزار دادستان" فرح مرد بهرامان، پژوهش سعید عریان، 1391، صفحه 287
[5]. بررسی تعدد زوجات در تاریخ زرتشتیگری