صبا دختري که در خانه مجرّدي زندگي ميکند
نقدواره ای بر فیلم سر به مهر
نويسنده و کارگردان: هادي مقدم دوستتهيه کننده: محمدرضا شفيعيارزش ديدن: دارد
خلاصه داستان:
صبا دختري که در خانه مجرّدي زندگي ميکند، دچار عارضه کمرويي است و از طريق نوشتن وبلاگ با دنياي اطرافش ارتباط برقرار ميکند. او حاجاتي دارد که با خدا قرار ميگذارد در ازاي برآورده شدن آنها به نمازخواندن روي آورد. اما به دليلي کمرويي قادر به اقامه نماز در حضور ديگران و حتي خواستگارش نيست. اين مساله براي او مشکلات فراواني ايجاد ميکند ولي او در نهايت به تحوّل ميرسد.
مقدم دوست را ميتوان از جمله کارگردانهاي متن محوري محسوب کرد که صبغه نويسندگي شان بر کارگرداني ميچربد و بعبارت ديگر کارکشيدن از قلم را بهتر از کارکردن با دوربين بلدند. او که توانايي قلمش را در آثاري نظير بي پولي به ياد داريم، اکنون توانسته از تبحرش به خوبي در سر به مهر سود جويد و ديالوگها و مونولوگهاي تاثيرگذاري را بر زبان بازيگرانِ انصافا موفقش (ليلا حاتمي و آرش مجيدي) جاري کند؛ ديالوگهايي که هر جملهاش ميتواند حديث نفس يک بيننده و يادآور تجربه مشابهي در زندگي او باشد.
فيلمساز، همين ظرفيت نوشتاري را با چاشني خلاقيت در عنوان بندي فيلم نيز به کار ميبرد و شخصيتپردازي نسبتا کاملي از صبا به مخاطب ميدهد. اگرچه گذاشتن اين حجم از پردازش شخصيت بر دوش کلمات، چندان متناسب با مديوم سينما نيست و کمترين ضررش، محدود شدن دايره بينندگان فيلم به فارسي زبانان است.
پرداختن به موضوع نماز از منظري بديع، برجسته ترين نکته قابل ذکر فيلم است. سر به مهر از شعارزدگي پرهيز دارد و به جاي نمايش کليشه هاي رايج در آثار ديني، با ساختارشکني مناسبي سعي در همراه کردن مخاطب با قهرمان داستانش دارد. در اين مسير، انتخاب درست بازيگران و بازي درخشان ايشان نيز تاثيري تام و تمام دارد.
با اينحال بنظر ميرسد فيلم بيش از آنکه دغدغه ديني مطرح کند، در پي نمايش يک ناهنجاري روانشناختي است. اين نکته اگرچه به خودي خود عيب نيست ولي با هدف و مدّعاي فيلمساز (پرداخت اثري در باب نماز) در تعارض است.
دشواريهاي نمايش داده شده براي اقامه نماز، چندان باورپذير و منطقي به نظر نميرسد مگر آنکه قبول کنيم جامعه و اطرافيان صبا، همگي تارک الصلاتند! اصولا معلوم نيست چرا ناگهان صبا خود را در اين برهه از زمان، نيازمند نماز ميابد. به عبارت بهتر، مساله و نياز او براي مخاطب چندان قابل فهم نيست.
فيلم آنچنان که بايد و شايد، شيريني و حلاوتي از نماز به کام مخاطب جاري نميکند. تلقي مخاطب سر به مهر از نماز، بيشتر يک فريضه طاقت فرسا و مشقت بار است تا يک رابطه دو طرفه عاشقانه.
سخن آخر اينکه شايد بهتر بود مقدم دوست ایدهاش را در قالب يک فيلم کوتاه و يا تله فيلم میساخت تا از اين ريتم کند رهايي يابد. چرا که سر به مهر همانند خودِ نماز، براي اهل خشوع و علاقمندان به خشوع، تماشايي و براي سايرين خسته کننده و کسالت آور است![۱]
---------------------------------------------------------------------
[۱] اشاره به آیه ۴۵ سوره مبارکه بقره