آزار پیامبر؛ دستاویزی برای شیعه‌ستیزی

تفسیر و برداشت‌های غلط و اشتباه از محتوای روایات، از جمله ترفندهای کهنه و قدیمی دشمنان است که گاهی در قالب‌های نو به جامعه مخاطبان خود القا می‌کنند. این اندیشه ضد شیعی، در برداشتی از پاره‌ای روایات -که گناه را عاملی برای ناراحتی رسول خدا معرفی می‌کند- شیعیان را جزو آزار دهندگان خدا و پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله دانسته و آن‌ها را مصداق این آیه دانسته‌اند:

«إِنَّ الَّذِينَ يُؤْذُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَأَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا مُهِينًا؛[1] آن‌ها که خدا و پیامبرش را آزار می‌دهند، خداوند آنان را از رحمت خود در دنیا و آخرت دور ساخته، و برای آن‌ها عذاب خوارکننده‌ای آماده کرده است.»

این گروه معتقدند شیعه چون گناه می‌کند، اسباب آزار پیامبر را فراهم می‌کنند و هرکس پیامبر را آزار دهد مستحق لعن و عذاب ابدی است.

در پاسخ به این شبهه می‌گوییم:

1. بین مفهوم آیه با روایتی که برای این مسأله استناد شده، هر چند به ظاهر مرتبط بوده، اما حقیقت آیه در مقام بیان معنایی دیگر است. شأن نزول آیه درباره کسانی است که به پیامبر طعنه و تهمت می‌زدند. درحقیقت مراد آیه از ایذاء و آزار رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله؛ طعنه، تكذيب، تهمت، دادن نسبت‌های ناروا، ایجاد مزاحمت و برخورد بى‌ادبانه با آن حضرت و اذيّت كردن اهل بيت او می‌باشد؛[2] چنان‌که پیامبر فرمودند:

«فَاطِمَةُ بَضْعَةٌ مِنِّی ‏فَمَنْ آذَاهَا فَقَدْ آذَانِی؛[3] فاطمه پاره‌ى تن من است، هر كه او را آزار و اذیت دهد، مرا اذیت کرده است.» مفسران، آزار دهنده رسول خدا را در این آیه کفار، یهود و نصارای و منافقان برشمرده اند که با آزار پیامبر به مقام کفر تنزل پیدا کرده و خود را مستحق دوری از رحمت الهی و خشم پروردگار قرار دادند.[4]

علامه طباطبایی نیز معتقد است آیه در مقام بیان این معنا است: افرادى که در صدد آزار و اذیت نمودن پیامبر برمی‌آیند، به لعنت و دوری از رحمت الهی در دنیا و آخرت وعده داده شده اند.[5]

از این رو آیه بیشتر ناظر به آزار و اذیت پیامبر در دوران حیات ایشان از سوی منافقان و کافرانی بوده است که با تهمت، نسبت های ناروا، تکذیب پیامبر، ایجاد مزاحمت برای حضرت و آزار اهل بیت ایشان و ... اسباب ناراحتی او را فراهم می‌نمودند. خداوند نیز آزار پیامبر را در کنار آزار خود قرار داده و چنین افرادی را محروم از رحمت خود و مستحق عذاب ابدی شمرده است.

رسول خدا

مدعی خود به خوبی می‌داند که چه کسانی پیامبر را آزار دادند: آن‌هایی آزار دادند که حق اهل بیت او را غصب نموده و جانشینان به حق او را از میدان سیاست و حکومت جدا کردند؛ به دختر او فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها توهین و جسارت نموده و با ضرب و شتم او را به شهادت رساندند. آنهایی اذیت کردند که فرزندان او را که پاره تن پیامبر و جوانان اهل بهشت بودند، با سم و شمشیر به شهادت رساندند و ... .

2. روایتی که مدعی برای جهنمی شدن شیعیان استناد کرده، روایاتی است که درباره عرضه شدن اعمال و رفتار انسان‌ها به پیامبر و ائمه علیهم‌السلام سخن به میان آورده و در یکی از این روایات بر ناراحتی پیامبر و خوشحالی آن حضرت به سبب گناه و ترک آن سخن به میان آمده است. سماعه می‌گوید از امام صادق علیه‌السلام شنیدم که می‌گفت:

«... مَا لَكُمْ تَسُوءُونَ رَسُولَ اللَّهِ ص فَقَالَ رَجُلٌ كَيْفَ نَسُوؤُهُ فَقَالَ أَ مَا تَعْلَمُونَ أَنَّ أَعْمَالَكُمْ تُعْرَضُ عَلَيْهِ فَإِذَا رَأَى فِيهَا مَعْصِيَةً سَاءَهُ ذَلِكَ فَلَا تَسُوءُوا رَسُولَ اللَّهِ وَ سُرُّوهُ؛[6] شما را چه شده که پیامبر را اندوهگین می‌کنید؟ مردی سؤال کرد که چگونه او را اذیت می‌کنیم؟ امام صادق علیه‌السلام فرمود: مگر نمی‌دانید که اعمال شما بر پیامبر عرضه می‌شود و اگر گناهی را در اعمال شما دید، سبب می‌شود که ایشان اندهگین شوند (پس) (با عبادات و طاعات خويش) او را خوشحال کنید.»

در این روایت و دیگر روایات نزدیک به این معنا، سخنی از جهنمی شدن و لعن پروردگار نشده است، تنها ناظر بر این مطلب است که اعمال بندگان، پس از حیات پیامبر صلی‌الله‌عليه‌وآله بر ایشان عرضه می‌شود. از این رو هشداری به همه انسان‌هاست تا مراقب رفتارها و اعمال خود باشند. با انجام گناه اسباب ناراحتی ایشان را فراهم نکنند؛ بلکه با رفتار خوب اسباب خوشحالی او را فراهم نمایند.

به طور قطع گناه انسان را از چشم خدا و رسول او می اندازد و این اختصاص به شیعه ندارد و هر کسی که مرتکب رفتارهایی مخالف دستورات الهی شود، مستحق عذاب الهی خواهد شد و در این راه شیعه و سنی، منافق و کافر، یهودی و مسیحی ندارد، مگر اینکه توبه کنند. آیا به صرف انجام گناه از سوی برخی شیعیان، می‌توان گفت همه شیعیان گنهکارند، پس همه آن‌ها متسحق لعن و عذاب ابدی هستند؟

3. مصداق‌های آزاررسانی به رسول خدا در قرآن و روایات روشن و تبیین شده است. از نگاه قرآن و روایات دوستی با دشمنان پیامبر، نجوا و نهانی سخن گفتن و بلند نمودن صدا در محضر رسول خدا ، ستیزه جویی با وی، مخالفت با دستورات وی، نسبت‌های ناروا دادن به او، آزار فرزندان وی و ... از جمله مصادیق این آزار است.[7] این مصادیق برخلاف آن گناهانی است که فرد از روی نادانی و ناآگاهی مرتکب می‌شود، بدون تردید چنین فردی را نمی توان آزار دهنده رسول خدا وجهنمی برشمرد.

پی‌نوشت:

1. احزاب(33): 57.

2. سیوطی، درالمنثور، ج 6، ص 656 - 657؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج 17، ص 450؛ قرائتی، تفسیر نور، ج 7، ص 397.

3. قندوزی، ینابیع المودة، ج 4، ص 228.

4. طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 20، ص 172؛ واحدی، تفسیر الوسیط، ج 2، ص 483.

5. ترجمه المیزان، ج 16، ص 508.

6. کلینی، الکافی، ج 1، ص 219.

7. بیات، عواقب شرعی آزار رسانی به پیامبر، سراج منیر، تیر 93، ش 15.